Na de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) had Nederland het economisch zwaar. Vanaf de jaren '20 begon de welvaart toe te nemen en kreeg het spoor steeds meer concurrentie van het opkomende autoverkeer. Bussen, personenauto's en vrachtwagens waren in opkomst en wonnen steeds meer terrein van de trein. Veel tram- en treinbedrijven zochten oplossingen om de exploitatie goedkoper uit te voeren om zo te kunnen concurreren. Veel stoomlocomotieven werden vervangen door goedkopere benzine-, diesel- of elektrische treinen of trams. Een stoomlocomotief moet uren van tevoren al worden opgestookt voordat de machine kan worden ingezet. Naast kolen en water kost dit ook veel loon voor het personeel. Ook waren voor een stoomloc altijd een machinist en een stoker nodig; op nieuwer materieel is een stoker niet meer nodig en het nieuwe materieel kan zo worden opgestart als ze nodig zijn. Naast nieuwe locomotieven en treinstellen werden voor lokaalspoorlijnen nieuwe motorwagens gebouwd. Het nieuwe materieel is ook goedkoper in onderhoud.

In 1935 werd locomotief 101 als eerste diesellocomotief aan de Nederlandsche Tramweg-Maatschappij (NTM) in Friesland geleverd door Kromhout-Motorfabriek en Du Croo & Brauns. Vanwege een grote order bij Kromhout-Motorfabriek werd Du Croo & Brauns betrokken bij de bouw van de locomotief. De NTM bestelde de locomotief om kennis te maken met diesellocomotieven om later hun materieelpark, bestaande uit stoomtrams, te vervangen. Kenmerkend aan de locomotief 101 is dat het model (deels) gestroomlijnd is. Dit was toentertijd modern, wat vooral goed te zien is in de treinen van NS uit die tijd. De 101 is een tweeassen-aangedeven motorlocomotief; de assen worden aangedreven door middel van een blinde as. De motor is een Kromhout-Gardner type 8-LS en wordt verder niet in Nederland toegepast op het spoor. De NTM heeft geen verdere exemplaren van de serie meer besteld, waardoor de 101 de enige van zijn serie is gebleven.

In 1935 werden de rijtuigen C204 en C205 omgebouwd om achter de splinternieuwe NTM 101 dienst te kunnen doen. De NTM C205 (uit 1916) behoort zelf ook tot de collectie van de SHM. Drie jaar na de ombouw van de C204 en C205 kregen de C203 en C206 ook dezelfde ombouw. In 1936 werd de locomotief in dienst genomen en hij reed met reizigerstrams tussen Sneek en Heerenveen. Twee jaar later kreeg de dieselloc een stoomketel ingebouwd waarmee de rijtuigen verwarmd konden worden. De locomotief presteerde echter matig, dit komt mede doordat het personeel een diesellocomotief niet gewend is. Hierdoor stond de loc vaak defect. Na maar zes dienstjaren werd de 101 tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 door de NTM verkocht en vertrok naar Oostenrijk.

Waar de locomotief tijdens de oorlog heeft gereden is onbekend. In het buitenland werd de 101 als rangeerlocomotief gebruikt. In 1948 bevond de loc zich in Sankt Pölten in Oostenrijk. In 1958 werd de loc verkocht aan Raiffeisen Lagerhaus Durnkrut, dichtbij Wenen. Hier kreeg de loc een nieuwe viercilinder dieselmotor. Stichting Brabant Rail kocht de locomotief in 1990 en haalde hem vanuit Oostenrijk terug naar Nederland. De stichting gaf de locomotief vier jaar later in langdurige bruikleen aan de Museumstoomtram Hoorn - Medemblik (SHM). Deze overeenkomst eindigde in 2012 en de NTM 101 werd eigendom van de SHM. Tussen 2009 en 2014 is de locomotief gerestaureerd en weer in dienst genomen bij de SHM. De locomotief wordt voor extra reizigerstrams en werktrams gebruikt.

De NTM 101 heeft vanwege haar cultuurhistorische waarde de hoogste A-status toegekend gekregen binnen het Nationaal Register Railerfgoed.

De NTM 101 rijdt met een reizigerstram en achterop de GS 18 langs Meelmolen 'De Herder' naar Twisk.
6 juli 2024. © TreinenInNederland.nl

.

.